Streszczenie: Najsłynniejsza publikacja Vannevara Busha „As We May Think”, której tytuł można najogólniej przetłumaczyć jako „Jak się nam wydaje” (1945) opisywała wyimaginowaną maszynę do wyszukiwania wiadomości, Memex. Memex jest zwykle postrzegany, ahistorycznie, w relacji do późniejszego rozwoju cyfrowych maszyn obliczeniowych. Niniejszy artykuł jest próbą rekonstrukcji mało znanego podłoża rozwoju metod wyszukiwania informacji do roku 1939, kiedy „As We May Think” został pierwotnie napisany. Memex jest konceptem opartym na pracach Busha w latach 1938 – 1940, związanych z rozwojem fotoelektrycznego przeszukiwacza mikrofilmów, technologii elektronicznego wyszukiwania danych zapoczątkowanej przez Emanuela Goldberga pracującego w Zeiss Ikon w Dreźnie w latach 1920-tych.Publikacja niniejsza odnosi się również do wizjonerskich prac Paula Otleta (1934) i Waltera Schuermeyera (1935) i historii rozwoju technologii elektronicznego wyszukiwania dokumentów przed opublikowaniem pracy Busha.
Wprowadzenie
Pochodzący z 1945 roku opis wyimaginowanej maszyny informacyjnej, Memex”, stworzony przez Vannevara Busha jest wciąż przywoływany i rozpatrywany w relacji do rozwoju technik obliczeniowych, pozyskiwania informacji i hipertekstu, który to rozwój nastąpił później. Rozpatrywana w tym kontekście przedstawiona przez Busha koncepcja Memex-u jawi się jako wysoce oryginalna i wręcz wizjonerska. Niewiele uwagi przywiązuje się jednak do miejsca koncepcji Busha w kontekście jej własnych czasów: wizji i rozwoju technologicznego w zakresie pozyskiwania informacji opracowanych w latach 1930-tych. W tym kontekście, zarówno Bush jak i Memex przedstawiają się zgoła inaczej. Niniejszy artykuł przedstawia technologiczne podstawy koncepcji Memex-u i innych, jemu podobnych, ze szczególnym uwzględnieniem prac Emanuela Goldberga.
“As We May Think”/”Jak się nam wydaje”
Opublikowany w 1945 w czasopiśmie Atlantic Monthly opis wyimaginowanego osobistego przyrządu do wyszukiwania danych zamieszczony w artykule “As We May Think” Vannevara Busha miał natychmiastowy efekt (Bush, 1945a). Life opublikowało jego ilustrowaną wersję zatytułowaną „A top US scientist foresees a possible future in which man-made machines will start to think”/”Czołowy amerykański naukowiec przewiduje, że w przyszłości maszyny stworzone przez człowieka zaczną myśleć” (Bush, 1945b). Time podsumował go zwięźle pod nagłówkiem “A Machine That Thinks,”/”Maszyna, która myśli” wraz z fotografią Busha noszącą potencjalnie dwuznaczny podpis “Prof Bush: Just turn the crank”/”Prof. Bush: Zakręcić korbką?” (Anon., 1945). Bush przedrukował te artykuły w swoich Endless horizons/Bezkresnych horyzontach (1946, 16-32) i napisał o nich więcej w swoich dwu późniejszych książkach: Science is Not Enough/Nauka to nie wszystko (1967, 75-101) oraz Pieces of the Action/Fragmenty układanki (1970, 190-192).
“As We May Think” był od tego czasu nieustannie cytowany w różnych kontekstach, których ewolucja została przeanalizowana przez Smitha (1981), który zauważył, iż artykuł był używany jako symbol wielu różnych koncepcji. Jednakże, część z tych odniesień ma bardzo niewiele wspólnego z jego zawartością. Artykuł stał się popularnym symbolem, wręcz ikoną nowoczesnych nauk informacyjnych, używanym z reguły jako dogodny punkt odniesienia lub jako odwołanie się do poważanego autorytetu. Bush został nawet obwołany „ojcem nauki o informacji” (Lilley & Rice, 1989).
Nie jest łatwo dzisiaj, czytając “As We May Think”, nie myśleć o tym, jak sugestie Busha doczekały się realizacji i przełożyły na zwiększoną moc i wszechstronność cyfrowych komputerów . Rozpatrywany w relacji do rozwoju systemów informatycznych po roku 1945, Memex Busha może być łatwo uznany za drogowskaz, pokazujący przyszłe rozwiązania. Niestety, jest to perspektywa niekompletna i ahistoryczna. Napisany pierwotnie w roku 1939 (Nyce & Kahn, 1989), chociaż opublikowany dopiero w 1945 r. artykuł nie ma nic wspólnego z zarówno cyfrowymi maszynami obliczeniowymi, które znajdowały się wówczas w bardzo wstępnej fazie rozwoju, jak i analogowymi komputerami nad którymi ówcześnie pracował Bush.
Memex
Sam w sobie, Memex jest wyimaginowanym personalnym systemem zarządzania informacją, zaprojektowanym na podstawie skomplikowanego czytnika mikrofilmów i posiadającym funkcjonalności znacznie szersze niż jakikolwiek zbudowany kiedykolwiek czytnik mikrofilmów. Bush opisuje swoją koncepcję raczej w kategoriach potrzeb naukowca niż cech biznesowych.
Ów wyimaginowany Memex składał się z następujących komponentów:
1. Zbiór mikrofilmów. W tym zakresie Bush postępuje zgodnie z długa tradycją. Idea przenoszenia kopii dokumentów na mikrofilm datuje się co najmniej od roku 1853 (Stevens, 1968: 363) i stała się już pojęciem wspólnym i powszechnie zrozumiałym. Na przykład, Paul Otlet (1868-1944), belgijski dokumentalista i Robert B. Goldschmidt (1877-1935), belgijski wynalazca, zaproponowali zastosowanie wystandaryzowanej mikrofiszki już w roku 1906 (Goldschmidt & Otlet, 1906; Otlet, 1990, 87-95) a przenośnej biblioteki mikrofilmów w roku 1925 (Goldschmidt & Otlet, 1925; Otlet, 1990, 204-210).
2. Stacja robocza zawierająca zarchiwizowane dokumenty, takie jak pojedyncze strony, które mogą być w dowolnym momencie wyświetlane na ekranie. Stacja robocza zaprojektowana przez Georgesa Sebille’a umożliwiająca przechowywanie do 300,000 stron na 12 rolkach filmu o średnicy 330 mm była dobrze znana dokumentalistom (np. Sebille, 1932; Otlet, 1934a). Jednakże, rysunek Memex-a w Life, wykonany przez Alfreda D. Cimi w konsultacji z Bushem, przypomina bardziej stację roboczą zaprojektowaną przez Leonarda G. Townsenda (1938).
3. Możliwość dodawania nowych obrazów do zasobów mikrofilmowych.
4. Możliwość nie tylko lokalizowania określonego rekordu (zbioru) ale identyfikowania i wybierania wszystkich rekordów z określonym kodowaniem.
5. “Szlaki asocjacyjne” Bush miał niską opinię o systemach indeksowania i klasyfikowania informacji:
“Nasza nieporadność w wyszukiwaniu zapisów jest spowodowana głównie poprzez sztuczność systemów indeksowania. Gdy jakiekolwiek dane zostaną już zmagazynowane, są one ułożone alfabetycznie lub numerycznie a informacja jest znajdywana (kiedy jest znajdywana) przez przeszukiwanie podklasy po podklasie. Informacja może być tylko w jednym miejscu, chyba że korzystamy również z duplikatów, musimy używać reguł wyszukiwania ścieżki, umożliwiającej lokalizację informacji, a reguły te są toporne. Co więcej, znajdując jedną daną, należy wyjść z systemu a następnie wejść do niego ponownie korzystając z nowej ścieżki.” (Bush, 1945a, 106).
Powyższy cytat pokazuje nam, że Bush nie miał świadomości, iż systemy indeksacji i klasyfikacji mogą grupować podobne informacje poprzez ich kolokację i wykorzystanie struktur syndetycznych, co wskazuje, że jego rozumienie procesu wyszukiwania informacji było mocno niekompletne. Bush deklaruje, w istocie, że wyszukiwanie nie powinno funkcjonować w taki sposób jak umożliwia to klasyczna indeksacja, ale tak, jak to czyni ludzki mózg, czyli „tak jak myślimy” Bush uważał, iż tworzenie arbitralnych asocjacji pomiędzy poszczególnymi zapisami jest podstawą istnienia, chciał więc stworzyć mem(ory)eks zamiast indeksu. W rezultacie jednak otrzymujemy spersonalizowaną, ale powierzchowną i podatną na autodestrukcję strukturę. Zamiast indeksowania dokumentów zgodnie z ich zawartością lub charakterystyką, Bush proponował kodowanie dokumentów zgodnie z ich postrzeganym powiązaniem z danym tematem, takim jak wyższość krótkiego tureckiego łuku jako broni podczas wypraw krzyżowych. Dokumenty postrzegane jako znaczące dla tego samego tematu byłyby połączone ze sobą przez wspólne kodowanie, stanowiąc „ścieżkę” prowadzącą poprzez zbiór dokumentów. W istocie jednak, tego rodzaju powiązanie dokumentów poprzez wspólne kodowanie jest rodzajem indeksowania a kod każdej ścieżki jest de facto określeniem indeksu.
Jednakże oceny znaczenia są notorycznie niekonsystentne, mocno osadzone w danej sytuacji i zmieniają się wraz z rozwojem wiedzy oceniającego. Ponieważ proponowane przez Busha ścieżki oparte były nie na zawartości dokumentów, a na postrzeganym znaczeniu owych dokumentów dla określonej ścieżki, każdy z indywidualnych wzorców ścieżek byłby głęboko niesatysfakcjonujący dla wszystkich innych użytkowników. Spersonalizowana informacja może być korzystna dla jednego uczestnika, ale ma ograniczoną przydatność dla innych. Co więcej postrzeganie znaczenia jest znacznie mniej stabilne od postrzegania treści. Z tego powodu konwencjonalne indeksowanie oparte na zakresie tematycznym jest tolerowalne, a nawet preferowane w praktyce, ponieważ system oparty bezpośrednio na postrzeganym znaczeniu, taki jakim jest Memex, nie może automatycznie dostosować się do zmieniającego się postrzegania znaczenia. Ścieżki, jeśli będą oparte na indywidualnej, personalnej wiedzy i postrzeganiu znaczenia, bardzo szybko się dezaktualizują. W miarę jak wiedza użytkownika wzrasta, postrzeganie znaczenia będzie się zmieniać a więc ścieżki trzeba będzie konstruować na nowo. Każdy szczególny układ ścieżek będzie właściwy tylko tak długo, jak długo użytkownik niczego się nie nauczy używając Memex-u – albo w jakikolwiek inny sposób.
Technologia Memex-u
Memex Busha korzysta z dwu głównych źródeł: jego poglądu na temat ścieżek asocjatywnych jako mechanizmu zgodnie z którym działa mózg, oraz fotograficznej i innej technologii dostępnej w latach 1930-tych. Cechy wynotowane powyżej oraz ich udoskonalenia takie jak niewielka kamera przytwierdzona do czoła badacza, w celu fotografowania wszystkiego, co ogląda były mniej lub bardziej możliwe do zastosowania zgodnie z możliwościami technologii z roku 1939, chociaż połączenie ich w jedną stację roboczą prawdopodobnie nie było wykonalne w praktyce.
W 1939 Bush był, de facto, odpowiedzialny za zaprojektowanie i konstrukcję urządzenia służącego do wyszukiwania dokumentów znacznie szybszego i bardziej technologicznie zaawansowanego niż jakiekolwiek inne w tym czasie istniejące. Ów prototyp stworzył kontekst, rozpoznawalny technologiczne wzorzec (rozpoznawalny zgodnie z rysunkiem Cimiego) oraz prawdopodobnie bodziec do napisania jego swoistego „wstępniaka” – “As We May Think.”
Wyszukiwarki mikrofilmów
W latach 1920-tych i 1930-tych mikrofilm zyskał popularność jako środek przechowywania informacji, zwłaszcza w bankach a wielu ludzi zajmowało się wyłącznie znajdowaniem nowych rodzajów urządzeń do tworzenia i przechowywania mikrofilmów (Stewart & Hickey, 1960). Mikrofilmowanie pozwalało na oszczędność przestrzeni archiwizowania dokumentów a banki odkryły, że mikrofilmowanie anulowanych czeków jest pożytecznym narzędziem obrony przed defraudacjami (Johnson, 1932; Schwegmann, 1940). Jednakże, ponieważ mało prawdopodobne było, że dokumenty były mikrofilmowane w porządku ułatwiającym identyfikację pojedynczych zapisów, powstało pytanie w jaki sposób wyszukiwać odnośne dokumenty. Karty perforowane były już powszechnie znane, jednakże czytniki kart były dość wolne – około 150 kart na minutę – a znalezienie właściwej karty umożliwiało jedynie lokalizację mikrofilmu danego dokumentu. Znacznie bardziej przydatne byłoby posiadanie „integralnego” systemu wyszukiwania, który zawierałby zarówno indeks jak i sam dokument. Nasuwają się tutaj dwie logiczne możliwości. Pierwsza z nich polega na dołączeniu do karty perforowanej samego mikrofilmu (karta apreturowa) lub dołączenie logicznego ekwiwalentu karty perforowanej do mikrofilmu. Można również w tym celu perforować mikrofilm, lub ułożyć przezroczyste i nieprzezroczyste plamki na filmie, aby odróżnić perforację-brak perforacji. Obydwa te rozwiązania zostały wypróbowane. Zwykle stosowano w technologii wyszukiwania „kartę wyszukiwania” (kartę perforowaną z odpowiednim wzorem wyszukiwania i umieszczano ją wraz z zakodowanym obszarem pomiędzy źródłem światła i komórką fotoelektryczną. Rozwiązanie przedstawiono na rysunkach 1 i 2.
Podczas gdy mikrofilm zawierający kodowany obszar przesuwa się równolegle do karty perforowanej, zgodność wzoru na mikrofilmie i na karcie zmienia strumień światła pomiędzy źródłem i fotokomórką. W ten sposób następuje identyfikacja szukanego zapisu i może być podjęta pożądana akcja, taka jak sporządzenie kopii dokumentu.
Dzisiaj nie jest powszechna świadomość, jak potężne mogły być takie urządzenia. Na Międzynarodowym Kongresie Fotografii w roku 1925 zademonstrowano bezziarnisty mikrofilm o rozdzielczości umożliwiającej pomieszczenie tekstu Biblii ponad 50 razy na jednym calu kwadratowym filmu. G. W. W. Stevens (1968, 302) podaje ilość jednego miliona bitów na milimetr kwadratowy filmu jako teoretyczną, choć w praktyce nieosiągalną granicę pojemności mikrofilmu. Do roku 1961 wyszukiwanie z szybkością 15 000 kodów na minutę osiągnięto przy zastosowaniu eksperymentalnego selektora mikrofilmów (Bagg & Stevens, 1962, App. B). Wyszukiwarki mikrofilmów były opracowane zarówno dla małych prostokątnych kawałków („chipów”) jak i dla rolek mikrofilmu.
Giant Brains; or, Machines that Think/Gigantyczne mózgi albo Maszyny które myślą, popularne wprowadzenie do tematyki cyfrowych maszyn obliczeniowych przyjmowało, w 1949 r. że w przyszłości „zautomatyzowane biblioteki” zapisów katalogowych (oraz, ewentualnie, również całe dokumenty) dostępne będą na mikrofilmach a wyszukiwanie umożliwione przez cyfrowe komputery:
“Będzie można wprowadzić do maszyny katalogowej hasło „robienie ciastek”. Po chwili trzepotu filmów na ekranie, zatrzyma on się a przed sobą będziesz widzieć tą część katalogu, która pokazuje tytuły trzech czy czterech książek zawierających przepisy na ciastka.” (Berkeley, 1949, 181).
Ostatecznie, indeksy zostały przeniesione z filmów do pamięci komputerów połączonych z wyszukiwarkami mikrofilmów: Computer Assisted Retrieval/wyszukiwanie wspomagane komputerowo (CAR) zastąpiło fotoelektryczne wyszukiwarki mikrofilmów.
W literaturze bibliotekoznawstwa spotyka się czasami stwierdzenie, że Ralph R. Shaw (1907-1972), wybitny bibliotekarz i profesor, wynalazł lub „skonstruował” szybką wyszukiwarkę mikrofilmów (np. N. D. Stevens, 1978). Nie jest to jednak prawda. Urządzenie spopularyzowane przez Shawa było oparte na wcześniejszym prototypie skonstruowanym w latach 1938 – 1940 przez zespół z Massachusetts Institute of Technology (MIT) pod kierunkiem Busha. Kierownikiem projektu był John H. Howard a asystentami naukowymi Russell C. Coile, John Coombs, Claude Shannon, i Lawrence Steinhardt. Eastman Kodak i National Cash Register zapewniły finansowanie, każda z nich w wysokości $10,000. Celem projektu było skonstruowanie, w ciągu dwu lat prototypu urządzenia zdolnego wyszukiwać zmikrofilmowane zapisy transakcji biznesowych szybko: szybka wyszukiwarka mikrofilmów. Wyszukiwarka Busha była rzeczywiście szybka, ponieważ skorzystała z dwu nowych osiągnięć technicznych: ulepszonej technologii fotokomórkowej oraz lampy stroboskopowej opracowanej przez jego kolegę, Harolda E. Edgertona. Poprzez wytworzenie bardzo jasnego błysku trwającego milionową część sekundy, lampa stroboskopowa umożliwiała kopiowanie wybranego mikrofilmu „w biegu”, nie przerywając procesu wyszukiwania. Opracowana przez Busha wyszukiwarka nie została nigdy zastosowana w praktyce, za wyjątkiem zastosowań kryptoanalitycznych: została w końcu skonstruowana dla potrzeb efektywnego identyfikowania (i selekcji) każdego przypadku pojawienia się specyficznego kodu.
Po drugiej wojnie światowej, Coombs, Howard, i Steinhardt pracowali razem w firmie Engineering Research Associates (ERA) w miejscowości St Paul w Minnesocie (Tomasch, 1980). Zaproponowali oni Bushowi wsparcie ich dalszych prac nad wyszukiwarką mikrofilmów. W końcu, Departament Handlu USA podpisał kontrakt z ERA na budowę nowych wyszukiwarek mikrofilmów. Bibliotekarz, Ralph Shaw, podówczas dyrektor National Agriculture Library (Narodowej Biblioteki Rolniczej), dostał dofinansowanie na cele kodowania materiałów testowych i testowanie nowego urządzenia skonstruowanego przez ERA. Carroll Wilson, który zajmował się patentami Busha w MIT a obecnie był członkiem Atomic Energy Commission/Komisji ds. Energii Atomowej (AEC), jest uważany za osobę, która zorganizowała dofinansowanie Komisji dla Departamentu Handlu w celu rozwoju wyszukiwarki mikrofilmów (Coile, 1990; Engineering Research Associates, 1949; Pike & Bagg, 1962).
Test wywołał pewną krytykę i spekulacje dotyczące wątpliwości zarówno Busha jak i Shawa, co do przyszłości technologii wyszukiwarek mikrofilmów. Shaw upublicznił rezultaty prac ERA i technologię wyszukiwania mikrofilmów, przysparzając jej i sobie międzynarodowego rozgłosu (Shaw, 1949a; 1949b). Potem jednak zarzucił ją jako niesatysfakcjonującą.
W literaturze przedmiotu istnieje powszechna zgoda co do faktu wynalezienia przez Busha pierwszej szybkiej wyszukiwarki mikrofilmów. Ale czy na pewno tego dokonał? W 1960 roku magazyn Fortune napisał, że w 1949:
“Niedługo po publicznej demonstracji Szybkiego Selektora, Shaw spotkał się z inżynierem o nazwisku Goldberg, który przed wojną pracował dla słynnej niemieckiej firmy Zeiss-Ikon. Goldberg wyraził swoje zadowolenie z faktu, iż ktoś znalazł nareszcie praktyczne zastosowanie dla opracowanej przez niego idei połączenia zapisu mikrofilmowego z kodowanym indeksem – zasadniczo identycznej z opracowaną przez Busha. Goldberg uzyskał w tym zakresie amerykański patent w roku 1931.” (Bello, 1960, 167).
Shaw powiedział Goldbergowi, że nie miał świadomości istnienia prac Goldberga i następnie wprowadził wzmiankę o patencie Goldberga (E. Goldberg, 1931) do swoich dwu zasadniczych artykułów na temat wyszukiwarki opracowanej przez ERA (Shaw, 1949a; 1949b). Później, Robert Fairthorne (1958) omówił “As We May Think” w czasopiśmie Computer Journal. Fairthorne był nastawiony krytycznie wobec idei Busha, komentując, iż „niewiele z jego sugestii było oryginalne”, wzmiankował również prace Goldberga. Artykuł Fairthorne’a był przedrukowany w jego książce Towards information retrieval/Ku wyszukiwaniu informacji (1961, 135-146). W 1960, Hawkins, pisząc w książce pod redakcją Shawa, stwierdza:
“Shaw uznał dr. E. Goldberga za autora pierwszego praktycznego zastosowania elektroniki do wyszukiwania danych i dr. Vannevara Busha za autora podstawowych zasad organizacji wiedzy i systemu elektronicznego zastosowanego w Szybkim Selektorze” (Hawkins, 1960, 145).
Hawkins cytuje, i być może tylko podsumowuje tezy artykułu Shawa z 1949 r. (Shaw, 1949a). Szczegółowa historia rozwoju wyszukiwarek mikrofilmów napisana przez Bagga i Stevensa (1962) wymienia amerykański patent Goldberga. Jest więc kilka przelotnych odwołań do wcześniejszego wynalazku Goldberga, zamieszczonych w znaczących pozycjach literatury przedmiotu przed rokiem 1962, ale jak się wydaje, brakuje ich w latach późniejszych. W 1957, w izraelskim czasopiśmie technicznym Neumann wyraził żal, iż opis Vannevara Busha dotyczący Szybkiego Selektora zamieszczony w Life nie wspominał Goldberga “rzeczywistego wynalazcy, który w rzeczywistości zbudował i zademonstrował takie urządzenie wiele lat wcześniej” (Neumann, 1957, v).
Nasuwa się kilka pytań: Kim był Goldberg? Co dokładnie wynalazł? Czy rzeczywiście zbudował wyszukiwarkę mikrofilmów? Co, jeśli cokolwiek, opublikował na ten temat? Czy Bush wiedział o pracach Goldberga? Czy jeżeli wyszukiwarka Busha zainspirowała jego koncepcję Memexu, to również prace Goldberga doprowadziły do powstania podobnych koncepcji? Czy nikt nie przejawił ciekawości, by to sprawdzić? Czy możemy wyciągnąć wnioski, w zakresie socjologii, bądź standardów naukowych z kontrastu pomiędzy powszechnym uznaniem dla Busha a w dalszym ciągu trwającym zapomnieniem Goldberga?
Emanuel Goldberg
Emanuel Goldberg urodził się w Moskwie (Rosja) w roku 1881. Ukończył Uniwersytet Moskiewski, wyemigrował do Niemiec, aby następnie otrzymać doktorat z Uniwersytetu w Lipsku na podstawie dysertacji na temat kinetyki reakcji fotochemicznych. W 1917 roku przeprowadził się do Drezna, gdzie został dyrektorem Ica AG., która później połączyła się z wieloma innymi firmami (Contessa-Nettel, Ernemann, Goertz, and Hahn) aby utworzyć Zeiss Ikon AG., kontrolowaną przez Carl Zeiss Foundation z siedzibą w Jena. Goldberg został pierwszym dyrektorem zarządzającym Zeiss Ikon. Zamieszkały w Dreźnie, był również profesorem w Institute for Scientific Photography (Instytucie Fotografii Naukowej) na tutejszym Uniwersytecie Technicznym.
Poczynając od czasów swoich studiów licencjackich, Goldberg już przed 1931 dokonał znaczącego wkładu, włączając w to liczne wynalazki w teorię i praktykę fotografii. Były to między innymi: proces cynkowania zdjęć, pierwsza ręczna kamera (Kinamo),wczesne zaangażowanie się w technologię telewizyjną i dobrze przyjęta książka Der Aufbau des photographischen Bildes (Konstrukcja obrazów fotograficznych) (E. Goldberg, 1922). To również Goldberg rozwinął technologię mikrofilmu wysokiej rozdzielczości, kluczową dla mikrokropek, używanych później dla celów szpiegowskich (E. Goldberg, 1926; White, 1989; 1990).
Międzynarodowy Kongres Fotograficzny 1931
8 Międzynarodowy Kongres Fotografii, który odbył się w Dreźnie w 1931 r. może być postrzegany jako szczytowy punkt kariery Goldberga. Głównym punktem dyskusji na Kongresie był, zaproponowany przez Goldberga i jego byłego opiekuna naukowego, Roberta Luthera standard znormalizowanej miary światłoczułości materiału fotograficznego. Standard ten został zaadaptowany jako sosowane do systemy DIN i ASA mierzenia czułości filmu.
Obrady kongresu były w zdecydowanej części poświęcone kwestiom technicznym. Tym niemniej, specjalna, otwarta dla publiczności sesja o bardziej popularyzatorskiej naturze była areną triumfu Goldberga, który olśnił audiencję. “Dr E. Goldberg … wygłosił niezwykle dobrze zilustrowany wykład na temat „Podstawy udźwiękowienia filmów” raportował Journal of the Society of Motion Picture Engineers/Dziennik Stowarzyszenia Inżynierów Dźwięku Przemysłu Filmowego (Sheppard, 1932). Periodyk Zeitschrift für angewandte Chemie/Dziennik Chemii Stosowanej opisał „zadziwiająco proste eksperymenty” Prof. Goldberga (Anon., 1931). Podczas swojego wykładu zademonstrował on jak wibracje igły odtwarzającej płytę gramofonową z Uwerturą Egmonta mogą zostać przetransponowane na przepływ prądu elektrycznego, który może zostać zobrazowany na oscylografie, a następnie na rotację lampy błyskowej, które z kolei przekształcone spowrotem na prąd elektryczny umożliwiają głośnikowi piezoelektrycznemu na odtworzenie muzyki zawartej na płycie (E. Goldberg, 1932a).
Na bankiecie kongresowym, który odbył się w hali miejskiego ratusza, Goldberg został udekorowany prestiżowym medalem Peligota, przyznawanym przez Francuskie Towarzystwo Fotografii i Kinematografii. Te wydarzenia, jak się wydaje, przyćmiły prezentację artykułu Goldberga na jednej z technicznych sesji kongresu “Neue Wege der photographischen Registertechnik” (“Nowe metody indeksowania fotograficznego”). Artykuł ukazał się w materiałach kongresowych pod tytułem “Das Registrierproblem in der Photographie” (“Problem wyszukiwania w fotografii”), (Goldberg, 1932c). Ten jasny i zwięźle napisany artykuł opisuje projekt wyszukiwarki mikrofilmów skonstruowanej z użyciem fotokomórki. Jest to prawdopodobnie pierwsza praca na temat zastosowań elektroniki do wyszukiwania dokumentów i opisuje, być może, pierwszy funkcjonalny system elektronicznie wspomaganego wyszukiwania. Zademonstrowano również prototyp urządzenia. British Journal of Photography/Brytyjski Dziennik Fotografii zdając sobie sprawę z e znaczenia owej pracy, podjął nadzwyczajny wysiłek republikacji artykułu w języku angielskim, tłumacząc jego tytuł tyleż dosłownie co nieporadnie jako “Method of Photographic Registration”/”Metoda rejestracji fotograficznej” (E. Goldberg, 1932b). (w bieżącym numerze zamieszczono nowe jego tłumaczenie).
Dwa zdarzenia, które były wtedy niezwykłe w przemyśle niemieckim wskazują na to, że Goldberg wierzył, iż jego piezoelektryczna wyszukiwarka mikrofilmów może być znaczącym wynalazkiem: właścicielami niemieckich praw patentowych byli łącznie Goldberg i Zeiss Ikon oraz fakt, iż przy odnowieniu swojego kontraktu z Zeiss Ikon Goldberg zastrzegł sobie udział w przyszłych opłatach licencyjnych płynących z tego patentu (H. Goldberg, 1990). Zbudowane zostały dwa różne prototypy (H. Goldberg, 1990), nie zostały one jednak rozwinięte do stopnia umożliwiającego masową produkcję, nie ma również żadnych innych zapisów o ich dalszym wykorzystaniu. Oficjalna historia osiągnięć i produktów Zeiss Ikon, opublikowana w roku 1937 nie wspomina o niej (wyszukiwarce) w ogóle. Znajduje się tam co prawda intrygująca wzmianka dotycząca “tak zwanej maszyny sprawdzającej i wyszukującej dokumenty stworzonej dla banków i przemysłu, która umożliwia… tworzenie fotokopii” (Zeiss Ikon, 1937, 122. Transl. MKB), ale należy ją uznać raczej za odniesienie do nie-elektronicznego wyposażenia, włączając w to urządzenie żyroskopowe z Antwerpii, o którym więcej piszemy poniżej.
W 1933, po dojściu Hitlera do władzy, Goldberg, będąc pochodzenia żydowskiego, był fizycznie zaatakowany przez nazistów, pozbawiony profesury i został uchodźcą. Wyemigrował do Paryża, gdzie kierował firmami Optica i Iconta, filiami Zeissa we Francji, od 1933 do 1937 roku. Opublikowana w 1937, w okresie rządów nazistowskich, oficjalna historia Zeiss Ikon nie wspomina o Goldbergu pomimo znaczącej roli jaką odgrywał podczas istnienia firmy. W 1937 Goldberg przeprowadził się do Tel Avivu, gdzie założył Goldberg Instruments Ltd, wspomagał aliancki wysiłek wojenny, w dalszym ciągu interesował się problemami wyszukiwania informacji i zmarł w roku 1970.
Nie tylko naziści ukrywali osiągnięcia Goldberga. W 1946, dwadzieścia lat po publikacji klasycznego artykułu Goldberga na temat technologii mikrokropek (E. Goldberg, 1926), Reader’s Digest opublikował bombastyczny artykuł podpisany przez J. Edgar Hoovera, dyrektora FBI. Nie wspominając nazwiska Goldberga, Hoover pisał o “słynnym profesorze Zappie, wynalazcy technologii mikrokropek, pracującym w Wyższej Szkole Technicznej w Dreźnie.” Hoover najwyraźniej łączy osiągnięcia naukowe i akademickie Goldberga z nazwiskiem Waltera Zappa, wynalazcy miniaturowego aparatu Minoxa, również używanego w wywiadzie, jednakże używającego zupełnie innej technologii i nie będącego w stanie używać mikrokropek. Niewłaściwy opis technologii mikrokropek był później powielany (Hoover, 1946, 3. Dyskusja na temat “tej mieszaniny półprawd i otwartej dezinformacji” znajduje się w: White, 1990, 191-195. Reader’s Digest wydrukował artykuł Hoovera jak wstępniak edycji z dnia 1 kwietnia).
Kto co wiedział, i kiedy?
Jak wspomniano powyżej, Goldberg osobiście zwrócił uwagę Shawa na swój patent, co Shaw potem opisał w Shaw, Fairthorne, Bagg i Stevens, a i od czasu do czasu wzmianki o tym ukazywały się w artykułach na temat technik dokumentacyjnych (np. International Federation for Documentation, 1964, 298).
Znaczenie patentu Goldberga w zakresie wyszukiwania dokumentów nie jest do końca jasne jeśli weźmie się pod uwagę jego tytuł albo streszczenie opublikowane w U.S. Patent Gazette, które ukazało się 29 grudnia 1931 r. Zarówno on, jak i inni przed Bushem, nazwał swój wynalazek „urządzeniem statystycznym”. Niemiecki patent, przedłożony w roku 1927 był zatytułowany “Aparat do selekcji danych statystycznych i księgowych” (Zeiss Ikon & Goldberg, 1938). Electronics (1932) umieszcza patent Goldberga w swoim regularnie publikowanym zestawieniu patentów z następującym opisem: “Maszyna statystyczna. Użycie wiązki światła i fotokomórki do dodawania, sortowania i innych operacji statystycznych”.
Nie było też zbyt pomocne użycie przez Goldberga niemieckiego określenia “Register” i jego odmian które mają wiele znaczeń związanych z zapisem, indeksowanie i ,w kontekście fotografii i reprodukcji dokumentów, dostosowaniem i wyrównywaniem. Gorzej nawet, dosłowne angielskie tłumaczenie z roku 1932, “Method of Photographic Registration”/”Metoda rejestracji fotograficznej” jest dość mylące i nie sugeruje w ogóle związków z problemami wyszukiwania dokumentów.
Wyszukiwarka mikrofilmów Goldberga znana była w Kodak Research Laboratories w Rochester, stan New York, zanim Kodak zasponsorował prace Busha nad stworzeniem „szybkiej” wyszukiwarki. Dwóch czołowych naukowców z Kodak Research Laboratories, Samuel Edward Sheppard i Adrian Peter Herman Trivelli, było uczestnikami Kongresu w roku 1931 oraz osobiście znało Goldberga, więc najprawdopodobniej widzieliby demonstrowany prototyp. W 1937 syn Goldberga, Herbert Goldberg, rozpoczął pracę w Eastman Kodak Research Laboratories. W 1938, pracownik Laboratorium, Richard S. Morse, aplikował o udzielony później Eastman Kodak patent dotyczący ulepszenia odczytywania kodów w urządzeniu, które jest najwyraźniej wyszukiwarką mikrofilmów (Morse, 1942).
Wyszukiwarka mikrofilmów Goldberga znana była również w IBM. James Ware Bryce (1880-1949), Chief Scientific Director w IBM w latach 1930-tych śledził uważnie nowe osiągnięcia elektroniki i był zainteresowany mikrofilmem jako środkiem gromadzenia informacji (w kontekście Bryce’a zob. Anon., 1949, i Bashe et al., 1986). Kiedy patent Goldberga pojawił się w 1931 r., IBM niezwłocznie zakupiło licencję na jego wykorzystania. Jeden z 400 własnych patentów Bryce’a, zgłoszony w 1936, dotyczył zaawansowanej wyszukiwarki mikrofilmów (Bryce, 1938).
Wiedząc o istnieniu patentu Goldberga, można znaleźć go w materiałach Kongresu, jeśli rozpoznamy go po tytule, poprzez wyszukanie nazwiska Goldberg w Internationale Bibliographie der Zeitschriftenliteratur/Międzynarodowej bibliografii naukowej (IBZ or “Dietrich“), (Abt. A, v. 70, 1932), podstawowym niemieckim wykazie literatury periodycznej, albo poprzez hasło w wykazie J. C. Poggendorff (1937) czołowych naukowców niemieckich, choć już nie w edycji z 1970 r. Inie byłoby więc trudna dla Shawa, mówiącego płynnie po niemiecku i eksperta w zakresie bibliografii, odszukanie go. Tym niemniej artykuł ten wydaje się być niemal zupełnie nieznany i nie cytowany nigdzie.
W U.S.A. Journal of Documentary Reproduction/Czasopismo Reprodukcji Dokumentów, publikowane między 1938 a 1942 rokiem ogłaszało raporty z badań i osiągnięć związanych z mikroformami w dokumentacji. Rozległa bibliografia w pierwszym numerze periodyku zawiera zarówno niemiecką i jak i angielską wersję referatu kongresowego, wraz z następnym mało pomocnym dosłownym tłumaczeniem niemieckiego tytułu „Problemy z rejestracją w fotografii” (Berthold, 1938, 100). Nie zanotowano żadnego innego odwołania do Goldberga w tym czasopiśmie, aczkolwiek znajduje się tam stwierdzenie, nie poparte wyjaśnieniem lub źródłem że „przeprowadzono ostatnio prace nad urządzeniami wyszukującymi typu stroboskopowego i fotokomórkowego” (Carruthers, 1938, 269).
W 1937 raport zatytułowany The Present State of Equipment and Supplies for Microphotography/Stan obecny urządzeń i materiałów dla mikrofotografii został przygotowany przez V. D. Tate’a dla Committee on Scientific Aids to Learning of the National Research Council (pol. Komisja ds. pomocy naukowych dla potrzeb nauczania Narodowego Komitetu Badań). Bush był członkiem tej komisji. Raport, przedrukowany jako wydanie specjalne Journal of Documentary Reproduction (Tate, 1938), zawiera krótki opis prac Merle E. Goulda (występuje tamże jako Merle C. Gould):
“Komórki foto-elektryczne wraz z systemem kodowania włączonym do oryginału mikrofilmu umożliwią maszynowe wyszukiwanie predefiniowanych typów dokumentów… Wstępnie opracowane modele są wielce obiecujące” (p. 48)
Jeden z patentów Goulda, zgłoszony w 1936, dotyczył „sposobów identyfikacji” za pomocą szeregu komórek fotoelektrycznych w celu wykrywania specyficznych wzorców światła, co ogólnie jest tym samym podejściem, jak to, zaprezentowane w szybkiej wyszukiwarce Busha (Gould, 1940). Bush, jako członek komisji niewątpliwie mógł przeczytać raport, skąd mógł mieć wiedzę o wcześniejszych pracach Goulda. Goldberg nie jest wzmiankowany w tym raporcie.
Wkrótce po wojnie, projekt rozwoju wyszukiwarki mikrofilmów realizowany w ERA otrzymał nazwę kodową “Goldberg,” co być może jest odniesieniem do Emanuela Goldberga (Burke, 1991). Być może jednak jest to odniesienie do innej osoby, na przykład do Rube Goldberg, co byłoby bardzo ironicznym zbiegiem okoliczności.
Europejscy dokumentaliści
Jak dobrze znane było urządzenie Goldberga europejskim specjalistom w zakresie wyszukiwania informacji (wtedy zwanej „dokumentacją”) w latach 1930-tych? Jeśli prototyp wyszukiwarki mikrofilmów Busha zainspirował jego wizję Memex-u, czy urządzenie Goldberga również zainspirowało podobne, wcześniejsze pomysły personalnych wyszukiwarek wśród dokumentalistów? Literatura w zakresie dokumentacji w latach 1930-tych zajmowała się w tym samym stopniu technika mikrofilmową, co dzisiaj technologiami komputerowymi, z tej samej zresztą przyczyny: obie technologie wydawały się w swoim czasie najbardziej obiecujące. Podstawowy periodyk międzynarodowy, publikowany przez International Institute for Documentation/Międzynarodowy Instytut Dokumentacji (I.I.D., dziś pod nazwą International Federation for Information and Documentation (F.I.D.)/Międzynarodowa Federacja Informacji i Dokumentacji), to I.I.D. Communicationes, w którym zostały opisane jako interesujące dwa związane z tematem wynalazki Goldberga. Jeden z nich to czytnik mikrofilmów zbudowany dla banku Antwerp Giro, który umożliwiał wizualną lokalizację i skanowanie mikrofilmów uprzednio posortowanych anulowanych czeków z prędkością do 3000 czeków na minutę (Keegstra, 1933). Fotografia tej maszyny została zamieszczona w I.I.D. Communicationes 1, Fasc. 3 (1934): Plate XLV. Innym było zastosowanie mikrofilmu do redukcji kosztów pracy i błędów ludzkich w przygotowaniu faktur za usługi telefoniczne systemu telefonii miasta Amsterdam (Maitland, 1931). Również zdjęcie tego urządzenia znajduje się w I.I.D. Communicationes 1, Fasc. 3 (1934): Plate XLIV. Prototyp wyszukiwarki mikrofilmów Goldberga byłby niewątpliwie przedmiotem zainteresowania periodyku, o ile byłby znany jego autorom, nie ma jednak dowodów na to, że tak było.
Najbardziej dogłębne potraktowanie problemu wyszukiwania informacji w tym okresie znaleźć można w książce Paula Otleta Traité de documentation/Traktat o dokumentacji (1934). Idiosynkratyczny tekst Otleta jest naprawdę wizjonerski. Rozpoznaje on potencjał telewizji w zakresie użycia środków telekomunikacyjnych do uzyskiwania dostępu do dokumentów:
“Wkrótce telewizja będzie problemem rozwiązanym praktycznie, tak jak obecnie jest on rozwiązany w teorii. Obraz jest reprodukowany na odległość bez pośrednictwa drutu. Można sobie wyobrazić elektryczny teleskop, umożliwiający czytanie w domu, „tele-czytanie” książek udostępnionych w salach czytelniczych bibliotek, ze stronami zamówionymi na odległość” (p. 238. Transl. MKB).
Dalej wymienia on takie wynalazki jak tłumaczenie maszynowe, potrzebne w celu wyszukania i przetwarzania informacji. Podkreśliwszy znaczenie telekomunikacji i potrzebę stworzenia standardów technicznych, Otlet dostarcza zwięzły opis personalnego systemu wyszukiwania, który między innymi antycypuje stworzenie i wykorzystanie hipertekstu:
“Powinniśmy mieć zespół połączonych maszyn, które mogłyby osiągać następujące operacje sekwencyjnie lub jednocześnie: 1. Zamiana dźwięku na tekst 2. Kopiowanie owego tekstu tak wiele razy jak to jest użyteczne 3. Uszeregowanie dokumentów w taki sposób aby każda dana miała swoją tożsamość and unikalne relacje z innymi w grupie, do której może być ona w miarę potrzeb dołączona 4. Przyporządkowanie kodu klasyfikacyjnego do każdej danej [podział dokumentu na części, po jednej dla każdej z danych oraz] przearanżowanie części dokumentu tak aby korespondowały z kodami klasyfikacyjnymi 5. Automatyczna klasyfikacja i przechowywanie dokumentów 6. Automatyczne wyszukiwanie tych dokumentów w celu konsultowania lub dostarczenia ich dla celów sprawdzenia, lub w celu naniesienia dodatkowych uwag 7. Zautomatyzowana manipulacja zarejestrowanymi danymi w dowolny sposób w celu tworzenia nowych kombinacji faktów, tworzenia nowych związków pomiędzy ideami, nowych operacji wykorzystujących symbole”.
“Urządzenie, które osiągnie te siedem wymagań będzie prawdziwym mechanicznym i zbiorczym mózgiem.” (p. 391. Transl. MKB)
Otlet, który sam był pionierem użycia mikrofilmów dla potrzeb dokumentacji i był aktywny na poprzednich Międzynarodowych Kongresach Fotografii, prawdopodobnie wiedział o Goldbergu i jego mikrofilmach wysokiej rozdzielczości. Jednakże krótki dyskurs Otleta na temat „maszyn wyszukujących” (p. 390) nie wykracza poza urządzenia sterowane kartami perforowanymi. Wydaje się, że w Traktacie nie ma rozpoznawalnych aluzji do wyszukiwania mikrofilmów wspartego przez fotokomórki.
Niemiecka wersja wystąpienia kongresowego Goldberga jest włączona, bez dalszych adnotacji, do anonimowej bibliografii zamieszczonej w I.I.D. Communicationes w 1935 (Anon., 1935, 19). Znajduje ono swoje miejsce również w bibliografii skompilowanej przez Waltera Schuermeyera i T. P. Loosje (1937) opublikowanej również w I.I.D. Communicationes w 1937. Goldberg nie jest jednak wzmiankowany w późniejszym podręczniku dokumentacji Loosje, pomimo tego, iż zawiera on tło historyczne i uwagi na temat wyszukiwarek mikrofilmów (Loosje, 1967), co wskazuje na to, iż tym który dodał artykuł Goldberga do bibliografii był Schuermeyer.
Walter Schuermeyer był bibliotekarzem Kunst und Technik Bibliothek we Frankfurcie, w Niemczech, w ltach 1930-tych, aktywnym w kręgach dokumentalistów (Habermann, Klemmt, & Siefkes, 1985, 315-316). Przewodniczył komisji I.I.D. ds. metod technicznych w dokumentacji. W artykule, zaprezentowanym na 29 konferencji Niemieckiego Stowarzyszenia Bibliotekarzy (VDB) w Darmstadcie w roku 1933 i opublikowanym w Zentralblatt fuer Bibliothekswesen, wiodącym międzynarodowym czasopiśmie bibliotekarskim, Schuermeyer (1933) zwraca uwagę na urządzenie do weryfikacji czeków Zeiss Ikon Giro jako odpowiednie do celów katalogów bibliotecznych oraz na kamerę Contax 35 mm opracowaną w Zeiss Ikon pod kierownictwem Goldberga. W roku 1935 na Międzynarodowym Kongresie Dokumentacji w Kopenhadze, Schuermeyer (1936) zaprezentował artykuł na temat użycia mikrofilmów, który zawierał paragraf dotyczący wykorzystania technik wyszukiwania opartych na fotokomórkach, który wprawdzie nie zawiera bezpośredniego cytatu, lecz, jak się wydaje, zawiera odniesienie do wyszukiwarki Goldberga:
“Taka dokumentacja, oparta na filmie, może zostać całkowicie zautomatyzowana przy użyciu metod fotoelektrycznych. To nowe odkrycie pozwoli skanować znaki w postaci kropek, ale również cyfr i liter, zapisane na przezroczystych arkuszach lub błonie filmowej i wyszukiwać je za pomocą komórki fotoelektrycznej. Oczekuje się, że wkrótce będzie dostępne urządzenie, które poprzez włączenie fotokomórki przy zadanym kodzie, zatrzyma wyszukiwanie filmów o tym samym kodzie, sporządzi kopię a następnie zwróci wyszukany dokument nie łamiąc sekwencji przechowania. W ten sposób, w bardzo krótkim czasie bibliografia, streszczenie źródeł i inne dokumenty włączając w to ilustracje, będą wyszukiwane całkowicie automatycznie” (Col. Schü. 8. Transl. MKB)
Schuermeyer przewidział również potencjał wykorzystania telekomunikacji:
“Jakąż rewolucję przynieść może dla wyszukiwania informacji, a szczególnie dla bibliotek, zastosowanie telewizji! Być może pewnego dnia zobaczymy, iż nasze czytelnie opustoszały a w ich miejsce powstało pomieszczenie bez ludzi, w którym znajdują się książki zamówione przez telefon, które ludzie czytają w swoich domach, używając urządzeń telewizyjnych” (Col. Schü. 9. Transl. MKB).
Otlet, bibliograf, i Schuermeyer, bibliotekarz byli bardziej dalekowzroczni swoich ideach dotyczących wyszukiwania informacji, niż Bush, profesor elektroinżynierii, dekadę później.
Bush ponownie oceniany
Wydaje się, iż Bush niewiele mówi w swoich opublikowanych pracach na temat przodków swojego Memex-u czy też szybkiej wyszukiwarki mikrofilmów. Trzy względy przemawiają za tym, że nie posiadał wiedzy na temat szczegółów prac Goldberga podczas budowy swojego prototypu w latach 1938-1940.
1. Russell C. Coile, asystent naukowy w projekcie szybkiej wyszukiwarki mikrofilmów Busha nie przypomina sobie żadnych wzmianek o pracach Goldberga w tamtym czasie (Coile, 1990).
2. Shaw, którego zaangażowanie było bezpośrednim rozwinięciem prac Busha powiedział Goldbergowi w 1949 r., że był nieświadom jego prac (Bello, 1960; H. Goldberg, 1990).
3. Różnice w projekcie technicznym. Goldberg porównywał poprzez uzupełnianie lub „wygaśnięcie”. Poprzez dopasowanie przezroczystych kodów na karcie wyszukiwania do opalizujących znaczników na filmie (jak na Rys. 1), pojawienie się wyszukiwanego kodu będzie sygnalizowane poprzez całkowite zablokowanie strumieni światła w polu widzenia fotokomórki. W projekcie Busha, dopasowanie odbywało się poprzez współistnienie: perforacje na karcie wyszukiwania były dopasowane do przezroczystych punktów na filmie. Pojawienie się wyszukiwanego kodu było wykrywane poprzez wyczuwanie promieni światła w każdej z zapisanych we wzorze pozycji. Takie rozwiązanie wymagało baterii fotokomórek, po jednej na każdą możliwą lokalizację i tylko właściwa kombinacja wychodzących impulsów elektrycznych była wykrywana. Taka metoda była znacznie trudniejsza w realizacji i mniej elegancka niż rozwiązanie Goldberga. Następni badacze posługiwali się rozwiązaniem wygaszania (komplementacji), więc możemy spekulować, iż gdyby Bush znał prace Goldberga, zastosowałby takie samo rozwiązanie.
Tym niemniej istnienie szybkiej wyszukiwarki Goldberga znane było co najmniej w dwu czołowych centrach badawczych USA: w IBM i w Eastman Kodak Research Laboratories, jednym z fundatorów prac Busha. Należy również pamiętać, że nowe rozwiązania są często szeroko znane fragmentarycznie, jeśli nie w całości. Możemy przypuszczać, że Bush nie wpadł samodzielnie na pomysł szybkiej wyszukiwarki, aczkolwiek jest to również możliwe. Nie jest zaskakujące, iż te same wynalazki dokonywane są mniej lub więcej równolegle, gdy zaistnieje na nie zapotrzebowanie, a technologia jest wystarczająco dojrzała. Wynalazcy wolą wynajdować niż kopiować. Z perspektywy czasu, wynalazek fotoelektrycznej wyszukiwarki mikrofilmów był niemal nieunikniony, jako że było to logiczne rozwinięcie dwu różnych technologii: (i) logicznym rozwinięciem technologii kart perforowanych była transpozycja kodowania na mikrofilm, podówczas jedyne dostępne medium skompresowanego magazynowania dokumentów i (ii) rozwiązanie było bardzo podobne do technologii udźwiękowienia filmów, gdzie skanowanie zakodowanego dźwięku odbywało się na tej samej taśmie, obok obrazu filmowego. W takich okolicznościach należało oczekiwać powstania wielu podobnych rozwiązań. Na przykład, wydaje się, iż Helen M. Davis, pracując ze swoim mężem, Watsonem Davisem, i Rupert H. Draeger, wynaleźli wyszukiwarkę mikrofilmów niezależnie w roku 1935 (Bagg & Stevens, 1962, 17). Watson Davis, podobnie jak Schuermeyer, zaprezentował artykuł na ten temat na konferencji kopenhaskiej I.I.D. w roku 1935, w którym w sposób zawoalowany nawiązywał do fotoelektrycznej techniki wyszukiwania i selekcji z użyciem mikrofilmu.
Watson Davis zajmuje tutaj dość interesujące miejsce. Był bardzo zainteresowany użyciem mikrofilmu do przechowywania i dystrybuowania dokumentów. Znał Busha, Goldberga, Otleta, Schuermeyera i C. E. K. Meesa, szefa Eastman Kodak Research Laboratories, osobiście. Znał również, albo co najmniej słyszał o wszystkich innych osobach wspomnianych w tym artykule. (Informacje o Davisie zob. Farkas-Conn, 1990).
Podsumowanie
Nasze dochodzenie w sprawie podłoża i poprzedników Memex-u Vannevara Busha oraz jego szybkiej wyszukiwarki mikrofilmów jest z pewnością niekompletne. Jednakże, dowody wskazują na to, iż zaakceptowany przez wszystkich pogląd wymaga co najmniej rewizji.
Emanuel Goldberg zaprojektował fotoelektryczną wyszukiwarkę mikrofilmów którą nazwał „maszyną statystyczną” przed majem 1927 r. Dwa prototypy zostały zbudowane przez Zeiss Ikon przed 1931 rokiem i prawdopodobnie umożliwiały pierwsze udane elektroniczne wyszukiwania dokumentów. Wyszukiwarki mikrofilmów znane były co najmniej w dwu wiodących centrach badawczych USA (Kodak i IBM) przed 1931 lub zaraz potem, i w obu przypadkach bezpośredni związek z pracami Goldberga może być łatwo wykazany. Technologia została zaprezentowana na kongresach w latach 1931 i 1935, dodatkowo pewna liczba amerykańskich wynalazców pracowała nad tym problemem przed rokiem 1938 (np. Bryce, H. Davis, Gould, i Morse).
Wkład Vannevara Busha w tym obszarze jest dwojaki: (i) jak znaczące osiągnięcie inżynieryjne dokonane przez zespół pod jego kierownictwem polegające na zbudowaniu naprawdę szybkiej wyszukiwarki mikrofilmów oraz (ii) spekulatywny artykuł, “As We May Think,” który poprzez zręczną narrację oraz prestiż społeczny autora miał natychmiastowy i trwały efekt stymulujący innych. Jak zaobserwował Fairthorne artykuł Busha ukazał się we właściwym momencie i „otworzył oczy i sakiewki ludzi”.
Przedwojenni specjaliści w zakresie wyszukiwania dokumentacji w Europie, tzw. „dokumentaliści”, są w większości przypadków pomijani przez powojennych specjalistów w tej dziedzinie, należy jednak stwierdzić, iż ich idee były znacznie bardziej zaawansowane niż się generalnie uważa.
Załącznik: Źródła.
Nie jest łatwo znaleźć informacje o Goldbergu. Najlepsze ze zidentyfikowanych źródeł to krótka laudacja (1957) w wydaniu Bulletin of the Research Council of Israel/Biuletynu Rady Badawczej Izraela poświęconym Goldbergowi, wywiad z roku 1969 w Popular Photography/Fotografii dla wszystkich (N. Goldberg, 1969), i hasło w International Biographical Dictionary of Central European Emigrés /Międzynarodowym słowniku emigrantów z Europy Środkowej(1983, v. 2, 388). Inne krótkie źródła obejmują życiorys zamieszczony na końcu dysertacji Goldberga (E. Goldberg, 1906, 46), Browne i Partnow (1983, 234-235), Gubas (1985a; 1985b), Kaprelian (1971), J. C. Poggendorff (1937; 1970), Sipley (1965, 58-59), Wer ist’s? (1928, ?), oraz Zeitschrift fuer wissenschaftliche Photographie (Anon., 1957). Niektóre z tych publikacji mogą być znalezione poprzez kwerendę we współczesnych wydaniach IBZ (“Dietrich“). Niektóre aspekty jego pracy są widoczne w indeksach prac naukowych na temat fotografii oraz pokrewnych dziedzin np. Eder (1945), Mees (1966), oraz White (1990).
Shaw (1949a) dostarcza poręcznego wprowadzenia do tematyki wyszukiwarek mikrofilmów. Postscriptum do tegoż artykułu napisane przez E. M. R. Ditmasa niewłaściwie cytuje raport techniczny sporządzony przez Engineering Research Associates (1949) na temat szybkiej wyszukiwarki mikrofilmów ERA jako PB 97 535 zamiast PB 97 313, błąd powielany przez kilku następnych autorów. Bagg and Stevens (1961) dostarczają bodaj najlepszego opisu historycznego rozwoju wyszukiwarek mikrofilmów, choć jest on niekompletny w aspekcie prac Goldberga, co można uzupełnić późniejszym opisem Alexandra i Rose (1964). G. W. W. Stevens (1968, chap. 12) zamieszcza streszczenie, podobnie jak International Federation for Documentation (1964, chap. 9).
Alexander, S. N., & Rose, F. C. (1964). The current status of graphic storage techniques: Their potential application to library mechanization. In Libraries and automation, ed. by B. E. Markuson. (pp. 111-40). Washington, D.C.: Library of Congress.
Bibliografia:
Anon. (1931). Versammlungsberichte. Zeitschrift fuer angwandte Chemie, 44: 875-78.
Anon. (1935). Ergaenzungen und Verbesserungen zu dem Artikel von Dipl. Ing. J. P. C. van Asperen ueber moderne photgraphische Reproduktionsverfahren. I. I. D. Communicationes, 2, Fasc. 2: 16-19.
Anon. (1945). A machine that thinks. Time 46:93-94.
Anon. (1949). The light he leaves behind. Think April 1949: 5-6, 30-31.
Anon. (1957). Professor Dr. Goldberg 75 Jahre. Zeitschrift fuer wissenschaftliche Photographie, 52: 105-106.
Bagg, T. C., & Stevens, M. E. (1961). Information Selection Systems Retrieving Replica Copies: A state-of-the-art report. National Bureau of Standards Technical note 157. Washington, D.C.: Government Printing Office.
Bashe, C. J. et al. (1986). IBM’s early computers. Cambridge, Mass.: MIT Press.
Bello, F. (1960). How to cope with information. Fortune (September 1960): 162-67, 180, 182, 187, 189, 192.
Berkeley, E. C. (1949). Giant Brains: or, Machines That Think. New York: Wiley.
Berthold, A. (1938). Selected biography on photographic methods of documentary reproduction. Journal of Documentary Reproduction, 1: 87-123.
Browne, T., & Partnow, E. (1983). Macmillan Biographical Encyclopedia of Photographic Artists & Innovators. New York: Macmillan.
Bryce, J. W. (1938). Statistical machine. U.S. Patent 2,124,906. July 26, 1938.
Burke, C. (1991). Personal communication.
Bush, V. (1945a). “As we may think.” Atlantic monthly 176: 101-108.
Bush, V. (1945b). As we may think: A top US scientist foresees a possible future world in which man-made machines will start to think. Life 19, no 11: 112-114, 116, 118, 123-124.
Bush, V. (1946). Endless Horizons. Washington, D.C.: Public Affairs Press.
Bush, V. (1967). Science is Not Enough. New York: Morrow.
Bush, V. (1970). Pieces of the Action. New York: Morrow.
Carruthers, R. H. (1938). The place of microfilm in public library reference work. Journal of Documentary Reproduction, 1: 263-268.
Coile, R. C. (1990). Personal communication.
Eder, J. M. (1945). History of Photography. New York: Columbia University Press.
Electronics (1932) 4, no. 1: 35.
Engineering Research Associates, Inc. (1949). Report for the Microfilm Rapid Selector. St. Paul, MN: Engineering Research Associates. (PB 97 313 often misscited as 97 535).
Fairthorne, R. A. (1958). Automatic retrieval of recorded information. Computer Journal, 1: 36-41.
Fairthorne, R. A. (1961). Towards Information Retrieval. London: Butterworths.
Farkas-Conn, I. (1990). From Documentation to Information Science. New York: Greenwood.
Goldberg, E. (1906). Beitraege zur kinetik photochemischer Reaktionen: Inaugural-Dissertation … Universitaet Leipzig. Leipzig: Barth.
Goldberg, E. (1922). Der Aufbau des photographischen Bildes. Halle: Knapp. 2nd ed., 1925.
Goldberg, E. (1926). A new process of micro-photography. British Journal of Photography, 73: 462-465.
Goldberg, E. (1931). Statistical Machine. U.S. patent 1,838,389. Dec. 29, 1931.
Goldberg, E. (1932a). Die Grundlagen des Tonfilms. In International Congress of Photography. 8th, Dresden, 1931. Bericht ueber den VIII. internationalen Kongress fuer wissenschaftliche und angewandte Photographie. Herausg. von J. Eggert und A. v. Biehler. (pp. 213-214). Leipzig: Barth, 1932.
Goldberg, E. (1932b). Methods of photographic registration. British Journal of Photography, 79: 533-534.
Goldberg, E. (1932c). Das Registrierproblem in der Photographie. In International Congress of Photography. 8th, Dresden, 1931. Bericht ueber den VIII. internationalen Kongress fuer wissenschaftliche und angewandte Photographie. Herausg. von J. Eggert und A. v. Biehler. (pp. 317-320). Leipzig: Barth, 1932.
Goldberg, H. (1990). Personal communication.
Goldberg, N. (1969). The other Goldberg: A visit with Zeiss Ikon’s practical prodigy. Popular Photography, 65, no. 5 (November 1969): 88-89, 154.
Goldschmidt, R. B., & Otlet, P. (1925). La conservation et la diffusion de la pensée: Le livre microphotique. (I.I.B. publication, 144). Brussels: Institut International de Bibliographie, 1925. English translation in Otlet, P. (1990). International organization and dissemination of knowledge: Selected essays. Transl. and ed. by W. B. Rayward. (204-210). Amsterdam: Elsevier.
Gould, M. E. (1941). Identifying Means. U.S. patent 2,231,186. February 11, 1941.
Gubas, L. (1985a). Emmanuel Goldberg. Zeiss Historica, 7: .
Gubas, L. (1985b). Who invented the Contax? Zeiss Historica, 7: .
Habermann, A., Klemmt, R., & Siefkes, F. (1985). Lexikon deutscher wissenschaftlicher Bibliothekare 1925-1980. Zeitschrift fuer Bibliothekswesen und Bibliographie Sonderheft 42. Frankfurt: Klostermann.
Hawkins, R. R. (1960). Production of micro-forms. State of the library art, ed. by R. Shaw, v. 5, part 1. New Brunswick, NJ: Graduate School of Library Service, Rutgers–The State University.
Hoover, J. E. (1946). The enemy’s masterpiece of espionage. Reader’s Digest 48: 1-6.
International Biographical Dictionary of Central European Emigrés, 1933-1945. (1983). Munich: Saur.
Internationale Bibliographie der Zeitschriftenliteratur. (1932). Abt. A, v. 70. (“Dietrich”)
International Federation for Documentation. (1964). Manuel practique de reproduction documentaire et de sélection. FID Publ. 353. Paris: Gauthiers-Villars.
J. C. Poggendorff’s biographisch-literarisches Handwörterbuch. (1937). Berlin: Verlag Chemie. VI, ii: 916; Also (1970) VIIb: Teil 3: 1685.
Johnson, W. E. (1932). “Protection and profits through photography.” Bankers Magazine, 125: 537-540.
Kaprelian, E. K. (1971). In Memoriam: Emmanuel Goldberg, 1881-1970. Photographic Science and Engineering, 15: 3.
Keegstra, H. (1933). Die Photographie in der Gemeinde-Giroverwaltung. In: International Institute for Documentation. XIIe Conférence. Rapports. (pp. 130-134). (I.I.D. Publ. 172a). Brussels: I.I.D.
Lilley, D. B., & Rice, R. W. (1989). A history of Information Science 1945-1985. San Diego, CA: Academic Press.
Loosjes, T. P. (1967). On Documentation of Scientific Literature. London: Butterworths.
Maitland, C. E. A. (1931). Die photographische Gespraechszahlerablesung und die optisch-mechanische Auswertung der Zaehlerstaende. Zeitschrift fuer Fernmeldetechnik, Werk- und Geraetebau, 12. Jg, 2. Heft (28 Feb. 1931): 17-20.
Mees, C. E. K. (1966). The Theory of the Photographic Process. 3rd ed. New York: Macmillan.
Morse, R. S. Rapid Selector-calculator. U.S. Patent 2,295,000. September 8, 1942.
Neumann, S. (1957). Prof. Emanuel Goldberg. Bulletin of the Research Council of Israel. Section C: Technology, 5C, no. 4: iii-v.
Nyce, J. M., & Kahn, P. (1989). “Innovation, pragmaticism, and technological continuity: Vannevar Bush’s Memex.” Journal of the American Society for Information Science, 40: 214-220.
Otlet, P. (1934a). Le livre photomicrographique. [Followed by] Notice sur les brevets Georges Sebille. I.I.D. Communicationes 1, Fasc. 1: 19-23.
Otlet, P. (1934). Traité de documentation. Brussels: Editiones mundaneum. Reprinted Liège, Belgium: Centre de lecture publique de la communauté Française, 1989.
Pike, J. L. & Bagg, T. C. (1962). The Rapid selector and other NBS document retrieval studies. In National Microfilm Association. Proceedings of the Eleventh Annual Meeting, ed. by V. D. Tate. (pp. 213-227). Annapolis, MD: National Microfilm Association.
Rayward, W. B. (1976). The Universe of Information: The Work of Paul Otlet for Documentation and International Organisation. (FID Publ. 520). Moscow: VINITI.
Rayward, W. B. (1986). Otlet, Paul-Marie-Ghislain. In ALA Encyclopedia of library and information services. 2nd ed. (pp. 626-628). Chicago: American Library Association.
Schuermeyer, W. (1933). Die Photographie im Dienste der bibliothekarischen Arbeit. Zentralblatt fuer Bibliothekswesen 50: 580-583.
Schuermeyer, W. (1936). Mitteilungen ueber einige technische Neuerungen und Anwendungsmethoden fotographischer Hilfegeraete fuer das Dokumentarische Arbeiten. I.I.D. Communicationes, 3, Fasc. 1, cols. Schü. 1-10.
Schuermeyer, W., & Loosjes, T. P. (1937). Literatur ueber die Anwendung von photographischen Reproduktionsverfathren in der Dokumentation. I.I.D. Communicationes, 4, Fasc. 3: 23-29.
Schwegmann, G. A. (1940). Microfilming in business and industry. Journal of Documentary Reproduction 3: 147-152.
Sebille, G. (1932). Method and Apparatus for Reading Books and the Like. U.S. Patent 1,889,575. Nov. 29, 1932.
Shaw, R. R. (1949a). The Rapid Selector. Journal of Documentation, 5: 164-171.
Shaw, R. R. (1949b). Machines and the bibliographical problems of the twentieth century. In L. N. Ridenour, et al. Bibliography in an Age of Science (pp. 37-71). Urbana: University of Illinois Press.
Sheppard, S. E. (1932). Resumé of the Proceedings of the Dresden International Photographic Congress. Journal of the Society of the Motion Picture Engineers, 18: 232-41.
Sipley, L. W. (1965). Photography’s Great Inventors. Philadelphia: American Museum of Photography.
Smith, L. C. (1981). “`Memex’ as an image of potentiality in information retrieval research and development. In Oddy, R. N. et al. (Eds.). Information Retrieval Research (pp. 345-69). London: Butterworths.
Stevens, G. W. W. (1968). Microphotography: Photography and Photofabrication at Extreme Resolution. 2nd ed. New York: Wiley.
Stevens, N. D. (1978). Shaw, Ralph Robert (1907-1972). In Dictionary of American Library Biography. (pp. 476-81). Littleton, CO: Libraries Unlimited.
Stewart, J. & Hickey, D. (1960). Reading devices for Micro-Images. New Brunswick, NJ: Graduate School of Library Service, Rutgers — The State University. State of the library art, v. 5, part 2.
Tate, V. D. (1938). The present state of equipment and supplies for microphotography. Journal of Documentary Reproduction 2: 3-62.
Tomasch, E. (1980). The start of an ERA: Engineering Research Associates, Inc., 1946-1955. In N. Metropolis, J. Howlett, & G.-C. Rota (Eds.). A History of Computing in the Twentieth Century (pp. 485-495). New York: Academic Press.
Townsend, L. G. (1938). Method of and Apparatus for the Indexing and Photo-Transcription of Records. U.S. Patent 2,121,061. June 21 1938.
Wer ist’s? (1928). 9. Ausg. Herausg. von H. A. L. Degener. Berlin: Degener.
White, W. (1989). The microdot: Then and now. International Journal of Intelligence and Counterintelligence, 3: 249-269.
White, W. (1990). Subminiature Photography. Boston: Focal Press.
Zeiss Ikon AG. (1937). 75 Jahre Photo- und Kinotechnik; Festschrift herausgegeben anlaesslich der Feier des 75-jaehrigen Bestehens der Zeiss Ikon AG. und ihrer Vorgaengerfirmen 1862 – 1937. [?Dresden: Zeiss Ikon].
Zeiss Ikon AG. & Goldberg, E. (1938). Vorrichtung zum Aussuchen statistischer und Buchhalterischer Angaben. [German] Patentschrift 670 190. Dec. 22, 1938.
Original article: https://people.ischool.berkeley.edu/~buckland/goldbush.html